Spis treści
Wzrost przemocy w przestrzeni cyfrowej
W badaniach nad przemocą internetową zauważa się, że agresja w sieci nie ogranicza się tylko do jawnego hejtu czy cyberprzemocy, które dotyczą nękania i wykluczania innych użytkowników. Przemoc w sieci może przybierać formy subtelne, jak manipulacja emocjonalna, dehumanizacja czy „cichą” agresję, którą użytkownicy często odbierają jako mniej szkodliwą. Dla wielu internautów agresywne komentarze, publiczne krytykowanie wyglądu czy upokarzanie innych użytkowników stały się codziennością, która jest traktowana jako coś zupełnie normalnego.
Badania przeprowadzone przez Patchin i Hinduja (2010) na temat cyberprzemocy wskazują, że zjawisko to jest obecnie równie powszechne wśród młodzieży, jak przemoc fizyczna w szkołach. Co istotne, cyberprzemoc nie zawsze jest świadomie postrzegana jako forma przemocy, ponieważ często ma charakter anonimowy i zdaje się mniej dotkliwa. Dzięki temu jest łatwiej akceptowana, a jej sprawcy często nie czują się winni. Zjawisko to jest szczególnie widoczne na platformach takich jak TikTok czy Instagram, które zdominowały sposób, w jaki ludzie komunikują się i wyrażają siebie.
TikTok i Instagram jako przestrzenie dolegliwej przemocy
Instagram, który początkowo służył jako platforma do dzielenia się zdjęciami, a później rozwinął się o funkcje wideo i Stories, stał się miejscem, gdzie estetyka, popularność i status społeczny są na porządku dziennym. Działania takie jak „body shaming”, czyli publiczne krytykowanie ciała lub wyglądu innych osób, czy tworzenie memów wyśmiewających wygląd, stanowią powszechną formę agresji. Zjawisko to ma szczególne znaczenie w kontekście młodych użytkowników, którzy w wieku dojrzewania są szczególnie wrażliwi na tego typu krytykę.
Na TikToku z kolei mamy do czynienia z fenomenem tzw. „cancel culture”, czyli publicznego skreślania ludzi, często na podstawie wyciągniętych z kontekstu wypowiedzi czy działań. Platforma sprzyja szybkiemu szerzeniu się negatywnych opinii o innych użytkownikach, co skutkuje nie tylko ich społeczną marginalizacją, ale także wpływa na poczucie własnej wartości i psychiczne samopoczucie ofiar.
Co ciekawe, wiele osób postrzega te formy przemocy jako mniej dotkliwe, traktując je wręcz jako „zabawy” w internecie. Tego typu zachowania zostały znormalizowane do tego stopnia, że nie budzą już tak silnych emocji jak ich odpowiedniki w świecie rzeczywistym. Zjawisko to opisuje Turkle (2011), która zwraca uwagę na to, że internet i media społecznościowe sprzyjają dehumanizacji, co z kolei sprawia, że agresja w tych przestrzeniach nie jest traktowana poważnie.
Mechanizmy normalizacji przemocy
Normalizacja przemocy w sieci nie jest przypadkowa. Media społecznościowe, dzięki swoim algorytmom, promują treści, które wywołują silne emocje, a te często są związane z kontrowersjami i negatywnymi opiniami. Agresywne i kontrowersyjne posty, które wywołują kłótnie lub publiczną krytykę, generują większe zaangażowanie użytkowników, a tym samym większy zasięg. Tego typu posty „odpalają” nasze emocje, wywołując reakcje oparte na stresie, złości czy nieporozumieniach, co w rezultacie prowadzi do eskalacji agresji.
Zgodnie z badaniami Duggan (2017), media społecznościowe sprzyjają tworzeniu środowiska, w którym granice między tym, co jest akceptowalne a tym, co już wykracza poza normy społeczne, stają się rozmyte. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne w kontekście młodych ludzi, którzy nie do końca potrafią odróżnić żart od agresji, a często nie mają wystarczającej dojrzałości emocjonalnej, by poradzić sobie z agresywnymi komentarzami lub reakcjami innych.
Konsekwencje przemocy w sieci
Przemoc cyfrowa, choć często niewidoczna gołym okiem, może prowadzić do poważnych konsekwencji psychicznych. Badania Kowalski i Limber (2013) dowodzą, że osoby doświadczające cyberprzemocy narażone są na depresję, lęki, obniżenie poczucia własnej wartości, a w ekstremalnych przypadkach także na myśli samobójcze. Co istotne, skutki te mogą utrzymywać się przez długi czas, ponieważ przemoc w sieci nie ma końca — nie jest ograniczona do krótkiej chwili, jak to ma miejsce w przypadku fizycznego ataku.
Normalizacja agresji na platformach takich jak TikTok i Instagram nie jest tylko efektem działania jednostek, ale również konsekwencją strukturalnych mechanizmów mediów społecznościowych, które sprzyjają eskalacji konfliktów i negatywnych emocji. Chociaż wiele osób traktuje przemoc w sieci jako mniej poważną, jej skutki mogą być równie dotkliwe jak te, które występują w świecie rzeczywistym. Warto zwrócić uwagę na to, jak kultura internetowa kształtuje nasze postawy wobec przemocy i jak możemy, jako użytkownicy, zmienić ten trend, promując bardziej empatyczne i szanujące zachowania w sieci.
Źródła:
- Patchin, J. W., & Hinduja, S. (2010). Cyberbullying and suicide among adolescents: The role of the Internet in the process of suicide. Youth Violence and Juvenile Justice, 8(3), 256-273.
- Turkle, S. (2011). Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other. Basic Books.
- Duggan, M. (2017). The role of social media in the spread of misinformation and online harassment. Pew Research Center.
- Kowalski, R. M., & Limber, S. P. (2013). Psychological, physical, and academic correlates of cyberbullying and traditional bullying. Journal of Adolescent Health, 53(3), S13-S20.
Zadanie publiczne dofinansowane ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
Udostępnij artykuł:
autor:
Aleksandra Salamończyk
newsletter:
z aktualnościami.