Jak rozpoznać depresję u dziecka?

Depresja jest poważnym problemem zdrowotnym, który dotyka zarówno dzieci, jak i młodzież na całym świecie. Eksperci wskazują, że stany i zaburzenia depresyjne wśród dzieci i młodzieży w naszym kraju stają się coraz większym problemem zdrowotnym, występującym u ok. 2 proc. dzieci i aż u około 20 proc. młodzieży. (1).

Jakie są najczęstsze objawy depresji u dzieci i młodzieży?

Próbę samobójczą w 2021 roku podjęło aż 1496 osób poniżej 18 roku życia, z czego 127 zakończyło się śmiercią. Porównując te dane do roku 2020, odnotowano wzrost o 77 procent w przypadku zachowań samobójczych. Obok ogólnego wzrostu liczby zachowań samobójczych oraz śmierci samobójczych, szczególnie niepokojący jest wzrost dotyczący podejmowania zachowań samobójczych w grupie dziewczynek. W 2021 roku KGP zarejestrowała wzrost o 101%. (2).

Pamiętaj, że depresja to poważne zaburzenie zdrowia psychicznego i wymaga profesjonalnej pomocy. Jeśli masz obawy dotyczące własnego zdrowia psychicznego lub zdrowia psychicznego swojego dziecka, zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub psychologiem, którzy mogą pomóc w postawieniu diagnozy i podjęciu odpowiedniego leczenia.

Rozpoznanie depresji u dziecka może być trudne, ponieważ objawy depresji mogą się różnić w zależności od wieku dziecka. Zwróć uwagę na następujące objawy:

Smutek, przygnębienie, rozdrażnienie, spadek energii. Może się pojawić brak zdolności do odczuwania jakichkolwiek emocji.
Trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy, koszmary senne lub nadmierna senność.
Utrata lub nadmierny apetyt.
Trudności w wykonywaniu codziennych aktywności.
Trudności z koncentracją, zapominanie rzeczy, brak motywacji do nauki.
Pojawienie się myśli samobójczych lub wzmocnienie uczucia bezwartościowości, sygnały ze strony dziecka : “wszystko jest bez sensu”, “nie chce mi się żyć”. To jest poważny sygnał alarmowy, który wymaga natychmiastowej interwencji.

Zauważ, że te objawy mogą również występować w innych stanach emocjonalnych i zdrowotnych, dlatego nie należy przypisywać ich automatycznie depresji. Jednak, jeśli obserwujesz u swojego dziecka trwałe i nasilające się objawy przez dłuższy okres, może to wskazywać na depresję.

Jakie są najistotniejsze przyczyny depresji dziecięcej?

10 najistotniejszych przyczyn depresji według Wojciecha Eichelberga (3):

Opresyjny i anachroniczny system szkolny.
Deficyt otwartego, szczerego i wolnego od presji kontaktu z przepracowanymi, przemęczonymi, lub/i uzależnionymi od czegoś rodzicami.
Deficyt bezpośrednich, przyjacielskich, kooperacyjnych, wolnych od presji, współzawodnictwa, lansu i ryzyka hejtu, kontaktów z rówieśnikami.
Deficyt ruchu.
Deficyt energii życiowej.
Deficyt rekreacyjnego kontaktu z przyrodą.
Chciwość, hipokryzja, agresja i bezradność dorosłych.
Rozczarowanie pieniędzmi i konsumpcją jako źródłem sensu i treści życia.
Kumulacja poczucia zagrożenia spowodowanego – zafałszowanym przez popularne media i część polityków – obrazem świata jako teatru terroru, morderstw, gwałtów, przemocy, perwersji, wojen i katastrof, plus realna groźba katastrofy klimatycznej.
Brak zachęcającego, optymistycznego wyobrażenia przyszłości i wzorca dorosłości.

O czym mówi akt samookaleczania się?

Samookaleczanie się jest poważnym zjawiskiem, które może występować u dzieci i młodzieży z depresją. Jest to zachowanie, które polega na celowym i zamierzonym uszkadzaniu własnego ciała. Chociaż nie jest to specyficzne dla depresji, to często jest związane z pogorszeniem stanu psychicznego i emocjonalnym cierpieniem.

Samookaleczanie się może przybierać różne formy, takie jak cięcie skóry, zadawanie sobie obrażeń fizycznych, poparzenia, uderzenia czy zadawanie sobie innych urazów. Ból fizyczny może w danym momencie przynosić tymczasową ulgę od wewnętrznego silnego napięcia emocjonalnego. Pamiętaj, że to jest jedynie chwilowa strategia, która nie rozwiązuje głównego problemu i może prowadzić do długoterminowych konsekwencji zdrowotnych.

Istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą przyczyniać się do wystąpienia samookaleczania się u dzieci i młodzieży z depresją. Należą do nich m.in.: doświadczanie przemocy fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej, niskie poczucie własnej wartości, trudności w radzeniu sobie z emocjami, izolacja społeczna czy trudności w relacjach międzyludzkich.

Jak pomóc dziecku, które się samookalecza?

Jeśli podejrzewasz, że twoje dziecko może się samookaleczać, ważne jest, aby podjąć działania i szukać profesjonalnej pomocy. Skonsultuj się z lekarzem lub psychologiem, którzy będą w stanie przeprowadzić ocenę i zaproponować odpowiednie leczenie, takie jak terapia indywidualna, terapia rodzinna lub terapia behawioralna.

Wczesne rozpoznanie samookaleczania się u dziecka lub młodzieży jest kluczowe dla szybkiego podjęcia odpowiednich kroków. Warto zwracać uwagę na rany, zadrapania, siniaki i inne obrażenia sugerujące, że mamy do czynienia z takim zachowaniem. Terapia psychologiczna jest ważnym elementem pomocy. Terapeuta może pracować z dzieckiem, aby zidentyfikować przyczyny samookaleczania się, nauczyć zdrowych strategii radzenia sobie z emocjami, wprowadzić techniki relaksacyjne oraz pomóc w budowaniu pozytywnych umiejętności komunikacyjnych i rozwiązywania problemów.

Ważną rolę w procesie leczenia odgrywa rodzina, która powinna być bezpiecznym i wspierającym miejscem. Słuchaj, staraj się zrozumieć emocje i potrzeby twojego dziecka. Poszukaj wsparcia i informacji na temat samookaleczania się i depresji. Edukacja oraz tworzenie otwartej atmosfery komunikacji, w której dzieci i młodzież czują się bezpiecznie, mogą się przyczynić do zminimalizowania ryzyka samookaleczania się.

Jeśli podejrzewasz, że twoje dziecko jest w bezpośrednim niebezpieczeństwie lub wykazuje poważne oznaki samookaleczania się, niezwłocznie skontaktuj się z odpowiednim specjalistą lub skorzystaj z pomocy linii telefonicznej do wsparcia kryzysowego.

(1) – Dane NFZ o depresji wśród dzieci i młodzieży alarmują. Liczba pacjentów rośnie lawinowo. rynekzdrowia.pl (dostęp 16 maja 2023).

(2) – Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży. Raport za lata 2012-2021. zwjr.pl (dostęp 16 maja 2023).

(3) – 10 Przyczyn depresji dzieci i młodzieży według W. Eichelbergera. wojciecheichelberger.pl (dostęp 16 maja 2023).

Udostępnij artykuł

Małgorzata Ciupa

W Fundacji IDYLLA pracuję jako realizatorka programów ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, TUS oraz TKZ; praktyk metod Kids Skills – Dam Radę! oraz Jestem z Ciebie dumny!; w trakcie szkolenia psychoterapeutycznego w nurcie integratywnym. m.ciupa@fundacjaidylla.org